Ikony: Wiecznie Żywe Czy Zapomniane?
Ikony stanowią jedno z najważniejszych wyrazów sztuki sakralnej, będąc zarazem głębokim symbolem duchowości i elementem dekoracyjnym. Te święte obrazy, będące wyrazem wiary i kultury, zdobią domy, kościoły oraz kaplice na całym świecie. Od setek lat są nieocenionym źródłem inspiracji zarówno dla artystów, osób duchownych lub turystów. Jak zatem pomimo upływu lat, ikony nie tracą na swojej popularności? Jaka jest ich rola w obecnym świecie? I jak wpisują się w obecne trendy sztuki sakralnej? Zaciekawiony/a? Chcesz wiedzieć więcej? To ten artykuł jest właśnie dla Ciebie. Przeczytaj go, aby dowiedzieć się więcej.
Ikona- czym jest?
Ikona pochodzi z greckiego „eikón”, co oznacza obraz lub wizerunek. Najczęściej obrazy święte przedstawiają postacie takie jak: Jezus Chrystus, Maryja lub inne wizerunki świętych, rzadziej sceny biblijne. Są one głęboko zakorzenione w tradycji chrześcijańskiej, szczególnie w Kościołach wschodnich, gdzie od wieków pełni rolę zarówno narzędzia duchowego, jak i dzieła sztuki sakralnej. Dlatego ustalenie konkretnej daty powstania jest nieco problematyczne. Najstarsze źródła historyczne wskazują na to, że pierwsze ikony powstały koło IV w. n.e., ale wg. tradycyjnych przekazów, autorstwo pierwszych Ikon przypisuje się Łukaszowi Ewangeliście, co jest datowane na I w. n.e. Skąd zatem taka różnica i czy w tej legendzie może tkwić źdźbło prawdy?
Ikony - autorstwo i historia
Niewykluczone! Prawdopodobnie autorstwo ikon, w tym ikony Matki Boskiej Częstochowskiej przypisuje się św. Łukaszowi Ewangeliście ze względu na jego barwny język opisujący pewne zdarzenia biblijne. Jednakże patrząc na ówczesną sytuację polityczną w I w. n.e., kiedy to Chrześcijaństwo było religią zakazaną i tworzenie ikon tak wcześnie wydaje się mało prawdopodobne. Jednak patrząc na to, że popularność ikon przypada już na wiek VI, czyli tuż po upadku Cesarstwa Rzymskiego, informacja o powstaniu nowej techniki produkcji tych obrazów sakralnych potrzebowała trochę czasu aby dotrzeć do świadomości ogółu. I wiek n.e. przypada bowiem na czasy spokoju i stabilności Imperium Romanum, czyli tzw. Pax Romana. Dzięki czemu znacznie rozbudowywała się sieć dróg, a tym cała infrastruktura informacyjna. To były zatem idealne warunki na krzewienie nowych idei, rozwój i powstanie nowych technologii. Wiek VI n.e., kiedy historycznie jest największa popularność ikon, przypada na czasy dużej destabilizacji społecznej, rozpadu ówczesnej infrastruktury, jak również wielu tarć miedzy narodami. Scalić społeczeństwo mogła wówczas jednie jakieś wspólne doświadczanie, jakim z pewnością była zwiększona umieralność na chory np. podczas plagi Justyniana. Istniejące już wtedy obrazy sakralne mogły nabrać większej popularności, ponieważ w tych obrazach wierni szukali ucieczki od trosk doczesnych.
Ikony- trwała unikatowość
Cale to tło historyczne pokazuje, że upowszechnienie się obrazów sakralnych musiało być procesem powolnym, po to by na trwale wryło się w świadomość tysięcy, jeśli nie miliardów, ludzi. Czasy chrześcijaństwa przypadają także na rozwój szkolnictwa, czyli sztuki pisania. A przecież powstanie ikon jest niczym innym jak powolną techniką pisania obrazu oraz powierzania przy tym myśli Bogu. Dzięki temu ikony są przedmiotem niezwykle unikatowym, bo nie da się ich idealnie skopiować. Ten ich rys unikatowości jest aktualny również dzisiaj. Dodatkowo wymiar sakralny dzieła pozwala łączyć ludzi, dając im otuchę w tym trudnym dla nich czasie. Zawiera w sobie bowiem elementy sztuki, edukacji oraz wielu warstw symbolicznych, co daje niezwykłe podłoże od powstawanie trwale zjednanych ze sobą grup społecznych, potrafiących przetrwać dziesięciolecia.
Ikony a Sztuka Współczesna
Współcześni artyści często odwołują się do ikon w swojej twórczości, przekształcając tradycyjne motywy w nowoczesne dzieła sztuki. Ikony są reinterpretowane i wykorzystywane w różnych kontekstach, od street artu po haute couture. Ta ciągła obecność ikon w sztuce pokazuje, że mimo upływu czasu, ich symboliczne znaczenie pozostaje aktualne. Ikona nadal przecież jest "oknem" lub "drzwiami" Na Boga i jego zbawczą łaskę. Dzięki niej możemy zobaczyć niejako święty wizerunek Boga, a przez to mieć poczucie, ze w niedalekiej przyszłości nasze modlitwy zostaną wysłuchane. Niezależnie bowiem od czasów i związanego z tym rozwoju technologicznego ludzie od dawien dawna pragną poczucia bycia wysłuchanym, zrozumianym. W nasze jestestwo wpisana jest bowiem nadzieja na lepsze życie, na życie wieczne. Ikony nie są jedynie jakimś zwykłym obrazem sakralnym stanowiącym jedynie materie, ale Słowem Bożym, które trafia w serca i umysły ludzi. Ikony w średniowieczu stanowiły przecież niejako "Biblię dla analfabetów", a również dzisiaj pozwalają niejako na nowy sposób wniknąć w plany Boże. Również dzisiaj mimo, że brak umiejętności pisania i czytania nie jest tak powszechnym problemem jak kiedyś, obrazy nadal mocniej przenikają do świadomości odbiorcy w porównaniu z słowem pisanym. Ikona zaburza także często proporcje widoczne w "tradycyjnym" naturalistycznym obrazie, po to by osoba oglądająca mogła głębiej skupić się na modlitwie i podziwianiu piękna duchowego.
Ikona jako dekoracja mieszkania
Czy zatem ikony mają jedynie zastosowanie jako dekoracja obiektów sakralnym lub jako dzieło sztuki wystawiane w muzeach lub na pokazach i konkursach o tematyce sakralnej? Nic bardziej mylnego! Od setek lat ikony stanowią popularną dekorację w domach osób wierzących. Stanowią tym samym przedłużenie trwającej liturgii na cześć Stwórcy. Dzięki charakterystycznemu dla tej formy sztuki i niezwykłej umiejętności ich twórców, mamy wrażenie, że postacie ukazane na obrazie zaglądają w naszą duszę. Ta ich unikalność powoduje , że są niezwykle popularnym wyborem jako prezent na rocznicę, pamiątkę ślubu, bierzmowania, oraz jako forma podziękowania dla osób duchownych np. na rozpoczęcie drogi kapłańskiej czy podziękowanie za wieloletnią służbę w parafii.
Podsumowanie
Podsumowując, ikony, pomimo upływu czasu, pozostają wiecznie żywe, łącząc w sobie elementy sztuki, duchowości i tradycji, a ich znaczenie i wpływ są nadal aktualne w dzisiejszym świecie. Są na trwale wplecione w wiele sfer naszego życia oraz nieustanie stanowią źródło inspiracji dla nowych pokoleń Artystów. Dzięki temu ikony mogą ulegać różnorodnym przekształceniom, ale nigdy nie zostaną zapomniane. Przez wieki będą stanowić żywy dowód Bożej działalności w codziennym świecie.